Rond 12 uur rijdt de 24-jarige Tristan van der Vlis het parkeerterrein van winkelcentrum Ridderhof in Alphen aan de Rijn op. Hij begint daar om zich heen te schieten en gaat al schietend het winkelcentrum binnen. Hij raakt zes mensen dodelijk; 16 anderen raken gewond, waaronder twee kinderen. Tristan van der Vlis schiet zichzelf bij de kassa’s van de Albert Heijn dood.
De prelude:
Alphen aan de Rijn is een typische “in-between” gemeente. Het is niet groot, maar met 72600 inwoners ook niet klein. Het ligt centraal in de Randstad, midden in het groene hart, bijna net zover van Rotterdam als van Amsterdam, net zover van Den Haag als van Utrecht. De bevolkingssamenstelling is heel evenwichtig. De 65+’ers zijn in de minderheid, maar de tieners, 20/30’ers en 40/50’ers zijn keurig in 3 gelijke delen verdeeld. Ook het percentage gehuwden en ongehuwden ligt vrijwel gelijk.
Alphen heeft de problemen van iedere middelgrote gemeente in de Randstad; toenemende werkloosheid, hangjongeren, kleine criminaliteit. Wel haalt Alphen in korte tijd twee keer het 8-uur journaal: Een man blaast een deel van een flatgebouw op, en 2 mensen worden doodgeschoten in een drugs-gerelateerd incident.
Als zich de geboorte van een zoon aandient, gaat het gezin van der Vlis vestigt zich op de 3e verdieping van een flat aan de Wederikstraat wonen, midden in de wijk Ridderveld, tegenover winkelcentrum de Ridderhof. Vader van der Vlis is leraar aan een middelbare school in Alphen. Ze zijn gelovig en kunstzinnig. Tristan groeit ogenschijnlijk zonder grote problemen op in Alphen, hij gaat daar naar school zonder een grote indruk achter te laten. Hij is op het oog een aardig iemand, maar teruggetrokken, iemand met weinig vrienden en zonder liefdesrelaties.
Hij raakt gaandeweg gefascineerd door vuurwapens. Op zijn 17e wordt zijn grote hobby de schietsport, waarvoor hij lid wordt van een schietvereniging in het nabijgelegen Nieuwkoop.
Na de middelbare school maakt Tristan geen glanzende maatschappelijke carriére. Hij werkte als uitzendkracht in het magazijn bij de Alphense voedingsmiddelengroothandel Brookland, maar is daar op een gegeven moment niet meer op komen dagen en ontslagen. Hij is een fanatiek gamer. Vooral shooters en andere gewelddadige spellen houden hem druk bezig in zijn kamer in de flat aan de Wederikstraat, waar hij nog steeds bij zijn ouders woont.
Helaas heeft Tristan een kleine weeffout in zijn DNA, ontstaan door een afwijking in het celdelingsproces in de embryonale fase van de zwangerschap. Een kleine genetische afwijking, maar met grote gevolgen: hij was schizofreen.
Schizofrenie is niet, zoals vaak wordt gedacht, een gespleten persoonlijkheid, maar een opéénvolging van psychotische perioden, waarbij het normale gedrag plaatsmaakt voor een gevecht tegen waanbeelden. De patiënt hoort stemmen of ziet beelden, voelt sterke angsten; hij leeft tijdens een psychose in zijn eigen, sterk bedreigende wereld, waartegen niemand hem kan beschermen. Schizofrenie kan moeilijk worden behandeld. Met medicijnen kunnen de psychosen worden onderdrukt, maar de geestelijke kwetsbaarheid blijft. Veel schizofrenie patiënten overlijden door zelfmoord, omdat ze geen andere uitweg zien uit hun zo zwaar bedreigde bestaan.
Het verloop:
Het is zaterdag 9 april 2011 mooi weer. Het is druk in en om winkelcentrum de Ridderhof. Alphen maakt zich op om het weekend buiten door te brengen en men haast zich om de weekendboodschappen te doen.
Rond 12 uur rijdt Tristan van der Vlis met zijn donkere Mercedes het parkeerterrein van het winkelcentrum Ridderhof aan het Carmenplein op. Hij begint op het parkeerterrein direct met een vuurwapen in het rond te schieten. Nadat hij daar een man heeft doodgeschoten, gaat hij het winkelcentrum binnen.
Het is 12.09 uur als hij in het winkelcentrum doelgericht op de winkelende menigte gaat schieten. Hij wisselt op zijn wandeling door het centrum het magazijn van zijn semi-automatische wapen.
In het winkelcentrum breekt paniek uit; winkeliers halen winkelende mensen snel hun zaak binnen en sluiten ijllings hun rollluiken.
Als Tristan bij de Albert Heijn aankomt, schiet hij zichzelf bij het kassablok door het hoofd met een ander wapen. Het is dan 12.11 uur, de schietpartij heeft in totaal 3,5 minuten geduurd. In die tijd heeft hij met 3 wapens ruim honderd kogels afgeschoten.
De politie start direct de zogenaamde AMOK procedure en gaat met kogelvrije vesten het winkelcentrum binnen. Als ze de schutter hebben gelokaliseerd ligt hij al dood tussen de kassa´s van de Albert Heijn.
In het winkelcentrum vallen 5 doden onder het winkelende publiek. 16 mensen raken gewond, waaronder 2 kinderen. In totaal vallen er 7 doden, inclusief de dader.
De hulpdiensten schalen op tot GRIP 3. In het gemeentehuis wordt een BeleidsTeam ingericht.
Er komen 12 ambulances en 2 trauma heli’s ter plaatse. De brandweer verleent logistieke ondersteuning. De gewonden worden overgebracht naar het Leids Universitair Medisch Centrum. Meer dan 100 mensen die de schietpartij van nabij hebben meegemaakt worden opgevangen in het nabijgelegen kerkelijk centrum De Bron.
Een Arrestatie Team van de politie doorzoekt het winkelcentrum om te controleren of er meerdere schutters zijn, maar dat blijkt niet het geval te zijn.
De Mercedes van Tristan wordt door de Explosieven OpruimingsDienst op explosieven doorzocht. In de auto zou een briefje liggen met de boodschap dat er ook in andere winkelcentra in Alphen explosieven liggen. De winkelcentra en woningen eromheen worden rond 17.00 uur ontruimt en pas in de loop van de nacht na grondig onderzoek weer vrijgegeven. Er worden geen explosieven gevonden. Tijdens deze ontruimingen staan 2 SIGMA- teams, een trauma-heli en 7 autospuiten stand-by.
De oorzaken:
In de flat aan de Wederikstraat heeft zijn moeder een afscheidsbrief gevonden, maar een duidelijk motief voor zijn daad zou er niet uit blijken. Wel vindt de politie stapels aantekeningen, handgeschreven overwegingen met een spirituele inhoud. ”Hij was boos op god, vond dat liefde niet bestaat. Eigenlijk zat hij vol met haat”, aldus hoofdofficier van justitie Kitty Nooy over de inhoud van de brieven.
Tristan groeide op in een zwaar gelovig gezin, maar raakte op een gegeven moment in conflict met God.
Daarnaast was Tristan geobsedeerd door de dood. Hij hoorde stemmen van overleden mensen en bezat een apparaat waarvan beweerd wordt dat je ermee met geesten kunt spreken. Ook had hij een Ouijabord, een bord waarmee eveneens met geesten gesproken zou kunnen worden.
Onder de steeds sterker wordende invloed van zijn geestesstoornis zag hij uiteindelijk geen andere uitweg dan zelfmoord te plegen. In 2008 ondernam hij daartoe 2 pogingen, en werd toen korte tijd in een gesloten inrichting opgenomen. Hij kreeg medicijnen tegen zijn psychoses, maar stopte kort voor zijn daad met het innemen ervan.
De persoonlijkheid en de achtergrond van Tristan van der Vlis lijken sterk overéén te komen met andere aanslagplegers. Zo lijkt het profiel van Karst Tates, die op Koninginnedag 2009 in Apeldoorn met zijn Suzuki Swift inreed op het publiek en de Koninklijke bus, op dat van Tristan. Beide waren kort voor hun daad ontslagen. Ze gingen weinig met anderen om en uitten bij tijd en wijle haatgevoelens jegens de maatschappij. Hoewel mensen uit hun omgeving ze als vriendelijk en beleefd omschrijven, melden anderen dat ze snel agressief of driftig konden worden.
Tristan behoorde tot de kleine groep Nederlanders die legaal over een klein vuurwapen-arsenaal mocht beschikken.
Tristan was al sinds jonge leeftijd gefascineerd was door wapens, net als zijn vader. Volgens een oud-collega, die met Tristan werkte in het magazijn van Brookland, hadden Tristan en zijn vader een hele wapenverzameling: “Hij was altijd bezig met die geweren. De schuur lag er vol mee. Zoals iemand van 18 toeleeft naar het halen van zijn rijbewijs, zo leefde Tristan toe naar het krijgen van een wapenvergunning. Toen hij 18 werd wilde hij direct zijn wapens. Hij wilde zo snel mogelijk vijf wapens. Tristan had het nooit over brommers of meisjes, zoals wij op die leeftijd, maar altijd over geweren en pistolen. Hij zei ook heel goed te weten hoe hij aan illegale wapens kon komen.”
Zijn vader werd in 2002 lid van een schietclub, en Tristan volgde hem in 2004. Op 1 augstus 2005 dient hij een verzoek in om een wapen voorhanden te mogen hebben en te gebruiken, een zogeheten Verlof Wet Wapens en Munitie (WWM). Dat verzoek wordt afgewezen, omdat Tristan in 2003 betrokken was bij een incident met een luchtbuks, waarbij hij zichzelf in zijn voet zou hebben geschoten. De schietclub trekt daarop zijn lidmaatschap in.
Op 8 september 2007 wordt Van der Vlis opnieuw lid van een schietvereniging, de Dagschutters Vereniging Nieuwkoop. Hij vraagt op 11 oktober 2008 voor de tweede keer een Verlof WWM aan, dat dit keer wel wordt gehonoreerd. Een jaar later krijgt hij een 2e Verlof WWM, en mag dus een 2e wapen bezitten.
Op 30 januari 2010 koopt Tristan zijn eerste wapen, een Colt kaliber .45. Een tweede wapen, een Taurus kaliber .44 revolver, koopt hij op 29 april 2010. Op 16 november vraagt en krijgt Tristan een 3e Verlof WWM.
Daarop verschaft hij zich op 7 januari 2011 een semi-automatische Smith & Wesson M&P15-22. De M&P15-22 heeft een magazijn voor 25 kogels van het kaliber .22 (een doorsnee van 0.22 inch). Elke keer als de trekker wordt overgehaald wordt 1 kogel afgevuurd, het patroon uitgeworpen en de volgende kogel uit het magazijn geladen, waardoor een hoge vuursnelheid kan worden gehaald.
Naast dit vuurwapen-arsenaal koopt hij een speciale richtkijker voor op het geweer, alsmede een kogelwerend vest. Ook gaat hij op zoek naar extra magazijnen voor dit wapen. Op 8 april koopt hij er drie in een winkel in Den Haag.
Alledrie de wapens heeft hij in het winkelcentrum gebruikt. Het kogelvrije vest had hij aan tijdens de schietpartij. Met de Taurus revolver schoot Tristan zichzelf door het hoofd tussen de kassa’s bij de Albert Heijn.
De politie Hollands-Midden voerde de wapenwet wel naar behoren uit en verrichtte ook bij iedere aanvraag voor een nieuw Verlof een huisbezoek. Maar hoewel bij het korps wel bekend was dat Tristan gedwongen was opgenomen in een psychiatrische instelling, werd die informatie mogelijk niet doorgegeven aan de afdeling bijzondere wetten die over de verlofverlening moest beslissen. Het zou ook kunnen dat die afdeling heeft door een te hoge werkdruk niet alle informatie over Tristan meegenomen in hun beoordeling. De PDF file met de gegevens zelf is nergens meer terug te vinden.
Omgekeerd wist ook de Geestelijke GezondsheidsZorg Rivierduinen, die Tristan behandelde voor zijn geesteziekte, sinds 2008 van zijn wapenbezit. Zijn ouders hadden de GGZ daarop attent gemaakt bij zijn eerste Verlof WWM aanvraag. Maar de GGZ gaat niet over de uitvoering van de wapenwet, en het psychiatrisch dossier van Tristan valt onder het medisch beroepsgeheim, dus die informatie kon niet met de politie Holands-Midden worden gedeeld.
De zeldzame, maar dodelijke, cocktail van een schizofrene patiënt, kwaad op God en de wereld, met een obsessie voor de dood en een legitieme fascinatie voor vuurwapens, werd gemixed onder het toeziend oog van de overheid.
In omringende landen zoals Duitsland en Finland, zijn met enige regelmaat schietincidenten in openbare ruimtes met vele willekeurige slachtoffers. Na deze incidenten heeft ook de Nederlandse politie een procedure opgesteld om in zo’n situatie snel en veilig op te kunnen treden zonder dat er gewacht moet worden op een Arrestatie Team, de zg. AMOK procedure.
De lessen:
Bronnen: