Tijdens de Koninginnedag-viering in Apeldoorn rijdt een man op de Jachtlaan met zijn Suzuki Swift dwars door de toeschouwershaag heen en probeert de bus met het Koninklijk gezelschap te raken. De auto mist de bus en ramt het vrijheidsmonument De Naald.
7 toeschouwers komen om, 10 raken zwaar gewond. Ook de dader van de aanslag overlijdt die nacht aan zijn verwondingen.
De prelude:
Karst Roeland Tates wordt op 6 maart 1971 in Zevenaar geboren. Hij groeit op in een stabiel gezin. Hij is het op één na jongste kind, met twee zussen en een broer. Zijn vader is ambtenaar bij de gemeente Arnhem. Karst haalt zijn HAVO diploma, maar maakt de hotelschool in Apeldoorn niet af.
Hij heeft een aantal baantjes, maar raakt in de jaren ’90 aan lager wal. In 1998 zwerft hij rond zonder huis, zonder baan, zonder geld, maar hij vindt in 2000 een baan bij een benzinestation in Apeldoorn en onderdak in een studentenhuis aan de Bosweg. Vandaaruit wandelt hij regelmatig naar De Naald, een paar honderd meter verderop aan de Jachtlaan.
In 2005 neemt hij ontslag bij het benzinestation en gaat werken bij een distributiebedrijf. Hij verhuist van Apeldoorn naar Velp en later naar Huissen. In september 2008, als zijn werkgever moet reorganiseren, raakt Karst van slag. Hij blijft steeds vaker weg van zijn werk en wordt eind 2008 ontslagen.
In maart 2009 treft een kennis hem in een café. Karst is gefrustreerd en gedeprimeerd. Hij merkt op dat het leven ‘op deze manier geen zin meer had’ en zegt ‘niet in een wereld te passen waarin alles moet’. Per 1 mei 2009 heeft Karst de huur van zijn appartement in Huissen opgezegd. Zijn geld is op. Op 29 april belt Karst met zijn moeder om haar te feliciteren. Ze spreken af voor het komende weekend. Later zal zijn moeder verklaren niets aan Karst te hebben gemerkt in dit laatste gesprek met haar zoon.
Delft, 10 juli 1548. Op de trap van het van het Prinsenhof in Delft schiet de fransman Balthasar Gerard prins Willem van Oranje dood. Het was niet de eerste aanslag op de prins:
Nederland bevindt zich midden in een godsdienst-oorlog. De katholieke Spanjaarden heersen over de protestantse lage landen. Prins Willem van Oranje pleit voor godsdienstvrijheid, maar de strijd tussen de Spanjaarden en de Geuzen verhevigd. De Spanjaarden zetten een prijs op het hoofd van Willem van Oranje.
De dood van Willem van oranje markeert een omslag in de strijd en leidde uiteindelijk in 1648 tot het ontstaan van een onafhankelijk Nederland onder aanvoering van het Huis van Oranje.
Dat Koningshuis is dan al 7 eeuwen oud, ontstaan tijdens een verovering van het stadje Orange in het zuiden van Frankrijk door Guilhelm d’Orange, maar sinds de 13e eeuw zijn de Oranjes een constante factor in Nederland. Zij leveren de Stadhouders als het land een Republiek is, en Koningen en Koninginnen in tijden dat Nederland een Monarchie is.
In voor- en tegenspoed, met fanatieke Oranje aanhangers en fervente Republieken, katholiek, protestant of islamiet, Nederland leeft eeuwenlang in vreedzame co-existentie met zijn Koningshuis:
Vanaf 1548 vindt er geen concrete aanslag meer plaats op het Huis van Oranje.
Voor die 30e april 2009 zal het Koninklijk gezelschap Apeldoorn bezoeken. Het feestprogramma rond het Koninklijk gezelschap in Apeldoorn begint rond 11 uur in het Oranjepark en bij de Grote Kerk en zal een vervolg krijgen op Paleis Het Loo, na een rijtoer in een open bus. Langs de route staan folkloristische groepen klaar om uitvoeringen te geven.
De bus is een oude lijnbus uit Zeeuws Vlaanderen, met de motor in het midden. Elbo haalde het dak van de bus, en verhuurde hem als cabriobus aan gezelschappen voor toeristische ritjes en trouwerijen. De bus werd die 30e april zonder chauffeur en zonder reclame verhuurd aan de gemeente Apeldoorn. Speciaal voor het Koninklijk gezelschap waren er tien banken uitgehaald, zodat men staande naar het publiek kon wuiven.
Het verloop:
Donderdag 30 april 2009 is een prachtige zomerdag. Het is druk langs de route van de open bus. Toeschouwers staan rijendik om een glimp van de Koninklijke familie te kunnen zien.
De open bus, met het Koninklijk gezelschap en burgemeester de Graaf van Apeldoorn aan boord, komt 20 minuten later dan gepland aan bij de kruising Loolaan-Jachtlaan. De bus slaat hier rechtsaf, om dan meteen weer links de oprijlaan van Paleis het Loo in te slaan.
Het is dan 11.50 uur.
Karst Tates is al eerder die ochtend met zijn Suzuki Swift weggestuurd bij een politie-afzetting, maar kort voor 11.50 uur rijdt hij vanaf de Bosweg linksaf de Jachtlaan op. Daar staan wat hekken en twee agenten, maar er geen sprake van een stevige afzetting. Hij neemt de linker parallelweg, waar geen hekken staan. Een stukje verder komt hij weer uit op de hoofdrijbaan richting Het Loo. Op de 610 meter lange, lege weg tot aan de kruising met de Loolaan geeft Karst vol gas. Vlak voor de tweede afzetting bij de Loolaan staan bussen en een vrachtwagen op de weg, waar Karst omheen scheurt. Juist op het moment dat de Koninklijke bus de bocht van de Loolaan naar de Jachtlaan neemt, rijdt Karst dwars door de menigte bij de tweede afzetting heen. Mensen vliegen in het rond.
rood: de route van de dader
groen: bij 1 de afzetting bij de Bosweg, bij 2 de afzetting bij de Loolaan
Hij verliest de macht over het stuur en rijdt in een rechte lijn op de Naald af, het vrijheidsmonument op de hoek van de Jachtlaan en de oprijlaan van Het Loo. Hij mist de bus, die juist de Jachtlaan is ingedraaid, op een tiental meters.
Een agent op een mountainbike kan nog net op tijd vóór voor de aanstormende auto wegkomen, die tegen het monument tot stilstand komt.
Het Koninklijk gezelschap in de open bus ziet het drama voor hun ogen gebeuren, waarschijnlijk zonder precies te begrijpen wat er gebeurt is. Ze moeten van de veiligheidsmensen direct gaan zitten, terwijl de bus langs het wrak de oprijlaan naar Het Loo opdraait.
Op de kruising van de Jachtlaan en de Loolaan blijven 17 mensen zwaargewond op het asfalt liggen.
Er is een EHBO-post van het Rode Kruis ingericht recht tegenover de Naald. De Rode Kruis-mensen komen meteen in actie en beginnen samen met politiepersoneel en omstanders aan het reanimeren van de slachtoffers.
Het is 11.52 uur als de hulpverlening op gang komt. Burgemeester de Graaf belt direct met zijn wethouder en laat hem de rampenstaf opstarten. Hijzelf laat bij aankomst op Paleis Het Loo de feestelijkheden stopzetten.
Om 11.57 uur wordt opgeschaald tot GRIP-2. Traumaheli’s uit Nijmegen, Amsterdam en Rotterdam komen ter plaatse, evenals het SIGMA team van de regio. Ziekenhuizen in de verre omtrek worden gealarmeerd voor de opvang van de gewonden.
Al heel snel is het Explosieven OpruimingsCommando met een bomverkennings-hond bij de Suzuki om te kijken of er explosieven inzitten, maar dat blijkt niet het geval te zijn.
Rond 12.30 uur wordt GRIP-3 afgeroepen, om 13.00 uur wordt tot GRIP-4 opgeschaald.
Vijf toeschouwers overlijden ter plaatse, één overlijdt later die nacht in het ziekenhuis. In ziekenhuizen in Apeldoorn, Zwolle, Utrecht, Amersfoort, Tilburg en Arnhem liggen zwaargewonden, waarvan een week later nog een slachtoffer komt te overlijden.
Karst Tates wordt door de brandweer uit zijn Suzuki geknipt en met zwaar hersenletsel naar een ziekenhuis in Deventer gebracht. Die nacht overlijdt hij zonder verklaringen af te kunnen leggen.
De oorzaken:
Karst Tates was de eerste sinds 1584 die een – bijna geslaagde – aanslag op het Koninklijk Huis pleegde. Maar zo duidelijk als de motivatie van Balthasar Gerard in 1584 was, zo mistig blijven de redenen die Karst zou kunnen hebben.
Hij zou, zwaargewond na de aanslag, een paar woorden tegen de politie hebben gezegd waarin hij verklaarde een aanslag op het Koningshuis te willen plegen.
Getuigen zouden Karst hebben gezien met een verrekijker, waarmee hij door de lanen rond de Loolaan de Koninklijke bus kon volgen en zo precies het moment bepalen waarop hij de Jachtlaan moest oprijden om de bus te treffen. Zijn timing was perfect: hij kwam precies gelijk met de bus op de kruising aan.
De politie vond geen enkele aanwijzing in zijn huis in Huissen.
Niemand was iets opgevallen aan hem. Hij toonde zich niet agressief, maar uit het studentenhuis wisten zijn medebewoners wel dat Karst hevige driftbuien kon hebben in de beslotenheid van zijn kamer. “Een keurige, beleefde, man”, aldus een buurvrouw, maar wel iemand die weinig met andere mensen omging.
“Hij moet gek geworden zijn”, meende zijn vader in een interview met het ANP.
De beveiliging rond het Koningshuis kwam onder zware kritiek te staan. Achteraf wisten veel deskundigen dat de veiligheidsdiensten veel te naïef waren omgegaan met mogelijke aanslagen. Juist de brede, open kruising van de Jachtlaan en de Loolaan was een uitgelezen plaats om een aanslag te plegen. Er hadden betonblokken of andere versperringen op de Jachtlaan moeten staan. De twee agenten met een paar hekken zouden nooit een terrorist met een autobom tegen hebben kunnen houden.
Achteraf is dat makkelijk te zeggen, maar tevoren zouden toch weinig mensen de Jachtlaan als het werkterrein van een autobomterrorist hebben aangeduidt, laat staan van een doodgewone man uit een doodgewoon gezin met een doodgewoon huis en een doodgewone auto.
Bronnen:
https://nos.nl/artikel/154052-terugblik-op-de-aanslag-in-apeldoorn