Op 26 december om 06.58 uur lokale tijd ( 01.58 uur Nederlandse tijd) deed zich een zeer zware zeebeving voor in de Indische Oceaan. Er ontstaat een tsunami, een meters hoge vloedgolf die de kusten rond de Indische Oceaan overspoelde. 36 Nederlanders komen om het leven.
De prelude:
Als het in Europa koud en grijs is, reizen velen af naar zonnige bestemmingen om de kerstdagen door te brengen in luxe resorts langs de Indische Oceaan. Langs de laaggelegen kusten van toeristenoorden als het Thaise Phuket, Sri Lanka en op de Maladiven liggen talrijke resorthotels, die tijdens de kerstdagen allemaal vol zaten.
Het verloop:
Om 06.58 uur lokale tijd doet zich een zeer zware zeebeving voor aan de noordwest kust van het eiland Sumatra (Indonesië), 160 kilometer ten zuiden van Bandah Aceh, de hoofdstad van Atjeh. De zeebeving, op een diepte van 10 kilometer, had een kracht van 9 op de Schaal van Richter.
De beving veroorzaakt in het diepe water een enorme vloedgolf – een Tsunami – die met een snelheid van 900 kilometer per uur op de westkusten van Atjeh en Thailand, de oostkusten van India en Sri Lanka en de eilandengroepen in de Indische Oceaan afstormt.
De dichtbevolkte kusten worden bedolven onder een muur van water, die een hoogte van 7 tot 14 meter bereikt. Steden en dorpen langs de kuststrook worden totaal weggevaagd.
De honderdduizenden inwoners van de kustgebieden vluchten massaal naar hoger gelegen gebieden, maar de toeristen die pal langs de kusten in hun resorts verbleven, konden niet op tijd wegkomen en werden door metershoge golven meegesleurd of bedolven onder instortende gebouwen.
36 Nederlanders overleden, de meesten in Thailand, 2 in Sri Lanka en 1 tijdens de repatriëring naar Nederland.
Het totale dodental in het hele gebied rond de Indische Oceaan loopt op tot over de 289.000. Een massale internationale hulpactie kwam op gang. Alleen al in Nederland werd in korte tijd 113 miljoen Euro ingezameld voor de slachtoffers.
De oorzaken:
Vloedgolven (in het Japans havengolf of Tsunami) komen in de Pacific Oceaan regelmatig voor. Er is daar een Tsunami waarschuwingssysteem actief, die vanuit een centrale bewakingspost op Hawai de golfbewegingen in die oceaan in de gaten houdt en bij het waarnemen van vloedgolven direct de bevolking in de kuststreken kan alarmeren.
In de veel kleinere Indische Oceaan komen normaal gesproken geen vloedgolven voor en is er ook geen waarnemingssysteem voor aanwezig. Niettemin is de vloedgolf ten gevolge van de zeebeving op 26 december wel waargenomen, maar omdat er geen waarschuwingsyssteem bestaat kon de bevolking in de kuststroken niet gewaarschuwd worden. Voor de eilanden dicht in de buurt van de beving zou daar ook geen tijd voor zijn geweest: De golf bereikte daar binnen 20 minuten het land. Maar de golf kwam pas uren later aan bij de verderaf gelegen kusten, zodat daar tijd genoeg zou zijn geweest de bevolking uit een relatief klein deel vlak langs de kust te evacueren naar hoger gelegen gebieden.
De bevolking in de arme landen heeft zich in de loop der tijd geconcentreerd in de economisch aantrekkelijke kuststroken, waar een opéénhoping van gammele bouwwerken is ontstaan. Daar wonen de mensen dicht op elkaar en er zijn in die arme landen uiteraard geen preventieve maatregelen genomen om de bevolking tegen rampen te beschermen.
De Indische Oceaan kent weinig verschil tussen eb en vloed. De kuststroken en de eilanden zijn laag en worden niet beschermd door dijken: Zo steken de Maladiven slechts 1 meter boven zeeniveau uit.
De lessen:
Natuurgeweld laat zich niet temmen en geen enkel technologisch versnuft had de enorme verwoestingen op Atjeh – zo dicht bij het episch centrum van de zeebeving – kunnen voorkomen. Een effectief waarschuwingssysteem zoals in de Pacific Oceaan wordt toegepast had echter vele duizenden levens op de verder weg gelegen kusten kunnen redden. Het Tsunami waarschuwingssysteem zal binnen een jaar ook in de Indische Oceaan worden toegepast, zo heeft de USA toegezegd.
Ook in de Atlantische Oceaan kunnen in theorie grote vloedgolven ontstaan, bijvoorbeeld ten gevolge van vulkanische activiteiten op de Canarische Eilanden. Zo’n een vloedgolf kan vandaar uit een hoogte van enkele honderden meters bereiken en de kusten van oost-Amerika en west-Europa geheel wegvagen. De kans daarop is echter onmeetbaar klein. Nederland wordt door de ondiepe Noordzee beschermd tegen deze monster-vloedgolven.
Bronnen:
https://www.nieuwsblad.be/cnt/dmf20141224_01445610
https://www.knmi.nl/kennis-en-datacentrum/achtergrond/tsunami-s-hoe-ontstaan-ze